Een zelfsturend topsportteam: dat is nog niet eerder vertoond

Een zelfsturend topsportteam: dat is nog niet eerder vertoond. Coníche Top Volleybal Zwolle (CTVZ) doet het nu een jaar. Destijds uit nood geboren, levert de nieuwe werkwijze geweldige resultaten op. ‘Niemand had verwacht dat wij in de eredivisie zouden blijven.’ Het geheim heet W1NNEN.

De sfeer tijdens de eerste training is onwennig. Alle ogen zijn op de trainer gericht. ‘Wat gaan we doen?’ vraagt een van de spelers. ‘Wat willen jullie doen?’ kaatst de trainer de vraag terug. Het blijft stil. Die hadden ze niet zien aankomen.

Het verhaal begint in december 2015. De hoofdsponsor van het eredivisieteam Top Volleybal Zwolle meldt dat hij er na dit seizoen mee stopt. Het team heeft een half jaar de tijd om zich te herpakken. Geld voor een complete entourage is er straks niet meer, evenmin als budget voor kleding en een spelersbusje. Spelers vertrekken en degradatie dreigt, maar speler Jelle Hilarius, student Sportkunde, laat het er niet bij zitten. Hij maakt er zijn stageopdracht van om het team uit het slop te trekken. ‘Ik ging op zoek naar een nieuw model voor het team’, vertelt Jelle Hilarius. ‘Een vernieuwende manier van denken om sponsors aan te trekken. Sponsors die ons interessant vinden; niet alleen om wat we op het veld laten zien, maar vooral daaromheen.’

Fusie

In die tijd heeft assistent-coach Thijs van Noorden een ontmoeting met Gerard van Vliet. Van Vliet, partner bij Coníche en bekend met de sportwereld, heeft een model ontwikkeld waarmee hij in het bedrijfsleven al successen heeft geboekt. De oorsprong ervan ligt bij ING, waar hij ten tijde van de fusie met Postbank verantwoordelijk was voor de samenvoeging van de beide klantcontactcenters.
‘Ik nam dat project bij ING destijds over en ik zag dat we een enorme uitdaging hadden’, vertelt Gerard van Vliet. ‘Er stond een heilige deadline: de fusiedatum. Maar de spirit en het geloof in het team waren er niet.’ Hij gaat op zoek naar een metafoor: de Olympische Spelen. ‘Die worden ook niet uitgesteld als een sporter niet in vorm is. Bij ons gold hetzelfde: die klanten gaan gewoon bellen. Dan kun je niet zeggen: sorry, de training is nog niet afgerond.’ Hij zoekt contact met het Olympische roeiteam en vertaalt samen met de roeiers en hun methodiek naar zijn projectteam. ‘Hoe zorgen Olympische sporters dat ze op het juiste moment topfit zijn?’, zegt Gerard. ‘Hoe stellen ze doelen, hoe spreken ze elkaar aan, wat verwachten ze van elkaar? Ze blijven fit en investeren in het team. Ze stellen elkaar elke dag de vraag: wat heb jij vandaag gedaan om het team beter te maken?’

W1NNEN

Het W1NNEN-concept ziet het levenslicht. Gerard van Vliet ontwikkelt het door in volgende projecten. Als partner bij Coníche past hij het toe zowel bij zijn opdrachtgevers (zie kaders) als bij Coníche zelf. En dan ontmoet hij via Thijs van Noorden ook Jelle Hilarius, topvolleyballer in Zwolle, die bezig is een eredivisieteam van de ondergang te redden. Met zijn drieën gaan ze aan de slag. ‘Gerard gaf Thijs en mij een presentatie over W1NNEN’, vertelt Jelle Hilarius. ‘Dat was het begin van een ontdekkingsreis. Gerard zei: als we op reis gaan, moeten we een droom hebben. Alle drie hebben we toen onze droom opgeschreven als krantenartikel. Wat willen we dat de krant over vijf jaar over ons schrijft? Daarmee konden we naar sponsors en spelers. En toen kregen we vragen. Veel vragen. Hoe gaan jullie het doen? Tegen spelers konden we duidelijk zijn: jullie gaan het zelf doen.’

Sprints

Het is die eerste training waar het team verwachtingsvol naar Thijs kijkt. En waar Thijs zegt: wat willen jullie doen? Sommigen storten zich op de service, anderen op blokken, weer anderen op passen. Het wordt een zooitje. Het duurt een half jaar voor er structuur zit in de trainingen. Duidelijke doelen stellen blijkt cruciaal, net als focus. Dus geen ongevraagde feedback geven over iemands positie in het blok, als diegene de houding van zijn buitenste hand aan het oefenen is, bijvoorbeeld.

‘We werken nu agile, in sprints van twee weken’, zegt Jelle. ‘Daarvoor hebben we een lange lijst gemaakt van alle volleybaltechnieken die er zijn. Per sprint pakken we er een paar uit die we willen verbeteren. Thijs maakt een globaal trainingsprogramma, de spelers vullen dat zelf verder in. Elke twee weken evalueren we en stellen we nieuwe doelen voor de volgende sprint.’

Duurzaam

Waar de spelers zich vroeger alleen bezighielden met trainen, worden ze nu dus geacht over alles mee te denken. Dat is zwaar, vindt Jelle. ‘Nog steeds denk ik wel eens: kunnen we hiermee ophouden? Het is veel makkelijker om gewoon een opdracht uit te voeren. Een traditionele coach ziet wat een team nodig heeft, doet dat, en boekt snel resultaat. De vraag is wel of ze dan beter samenwerken en of het resultaat duurzaam is. Wij lossen alles zelf op.’Niet iedereen kan zich vinden in de nieuwe trainingsmethodiek. Twee spelers realiseren zich dat ze het gewenste niveau niet gaan halen en stappen op.

De anderen hebben nog vaak moeite met het duidelijk stellen van doelen. Ook krijgen Thijs en Jelle niet altijd genoeg hulp van het team bij het regelen van randvoorwaarden, zoals kleding en een busje. Spelers focussen het liefst op de training. Een paar vinden het echt gaaf, vooral als duidelijk wordt dat het team zich wel degelijk verbetert. ‘In de wedstrijden hebben we iedere week vooruitgang gezien’, zegt Jelle. ‘Soms in onze techniek, soms in de statistieken, en soms ook in de uitslag. Het mooiste is: we zijn in de eredivisie gebleven. Daar had echt niemand in de volleybalwereld op gerekend.

Scorebord W1NNEN laat zien dat het bedrijfsleven en de sport veel met elkaar te maken hebben. ‘Er staan mensen die met elkaar moeten samenwerken’, verklaart Gerard. ‘Die moet je ruimte geven, uitdagen, coachen, in leersituaties brengen. Een ander aspect is het omgaan met KPI’s. KPI’s zijn eigenlijk het scorebord. Maar een scorebord is niet interessant. Je kunt er niks over zeggen als je de wedstrijd niet hebt gezien. Je moet naar het spel kijken, daar ligt je verbetering. Helaas kijken de meeste managers vooral naar spreadsheets, het scorebord.’
De ultieme verbinding hebben de Zwolse volleybalploeg en Coníche nu gevonden in het hoofdsponsorschap. Top Volleybal Zwolle heet sinds september 2016 officieel Coníche Top Volleybal Zwolle. Ze vinden elkaar in de zelfsturing, een methode van samenwerken die ook in de sport dus wel degelijk werkt. ‘Het komende jaar moeten we dat echt gaan bewijzen’, zegt Jelle Hilarius. ‘Vorig jaar konden we er vrij in vliegen, de verwachtingen liggen nu een stuk hoger.’
En over vier jaar? Dan speelt CTVZ Champions League in een eigen hal, zijn de tribunes bij elke wedstrijd stampvol, hebben ze een jeugdopleiding en nemen andere sportteams het zelfsturingsmodel over. Als we uitgaan van de droom waar het allemaal mee begon. De reis er naartoe is nog lang, maar vordert gestaag